بیش از یک سال است که اخبار ضد و نقیضی از وضعیت سلامت «اسلام کریماف» رئیسجمهور ازبکستان در رسانههای جهان دست به دست میشود. عاقبت شنبه گذشته پس از پخش گسترده خبر درگذشت او و در حالی که رئیسجمهور گرجستان نیز رسماً پیام تسلیتی در این باب منتشر کرد و باز در حالیکه تا شام شنبه، تاشکند همچنان مرگ وی را تکذیب و تنها خبر از حال وخیم او میداد، خلاصه خبر فوت وی تأیید شده و از سوی تهران و دکتر حسن روحانی، اولین پیام تسلیت رسمی به دولت و ملت ازبکستان به صدر اخبار رسانههای جهان راه یافت.
ازبکستان را شاید بتوان کلیدیترین کشور آسیای مرکزی در مناسبات ممالک این قسمت از جهان با دنیای خارج دانست. برخلاف چهار کشور دیگر منطقه، ازبکها از ابتدای استقلال، سر ناسازگاری با برادر بزرگتر گذاشته و مناسبات خود را با رقبای دیرین مسکو گسترش دادند. این مناسبات البته دردسرهای خاص خودش را نیز به دنبال داشت؛ از جمله آنکه دست باز غربیها در این کشور سبب شد تا پای متحدان منطقهای ایشان به این سرزمین باز شود. از نخستین روزهای استقلال ترکها و به طور خاص، جریان «گولن» مدارس متعددی را در تاشکند، سمرقند، بخارا، دره زغانه و... تأسیس و شروع به تربیت مذهبی نیروهای مورد نظر خود کردند. همزمان سعودیها نیز به این کشور هجوم آوردند. آنها نیز با حمایت از روحانیون و مفتیهای تندرو مذهبی، طیف دیگری از این مدارس را فعال کردند.
نتیجه این اقدامها ظهور جریانی بسیار قدرتمند از تندروها و افراطیون مذهبی در ازبکستان شد. جریانی که «طاهر بولداشو» و «جمعه بای نمنگانی» از مظاهر آن بودند. آنها خیلی زود دست به اسلحه بردند و تشکیلات پیچیده و تا بن دندان مسلحی را در کل آسیای مرکزی سامان دادند به طوری که امروز شاخه ازبکها در میان طالبان افغانستان و پاکستان و نیز در گروههای تروریستی القاعده و داعش، در شمار بیرحمترین و حرفهای ترین تروریستها دسته بندی میشوند. سیاست کریم اف در برخورد با همه مخالفان اعم از جریانهای افراطی مذهبی و حتی گروههای بیآزار اما دگراندیش قومی و زبانی، نظیر تاجیکها و فارس زبانان ازبکستان، سیاست خونین مشت آهنین است. طی سالهای طولانی دیکتاتوری او در این کشور، دهها هزار نفر اعدام و تیرباران و ترور و زندان و تبعید شدند. حالا او مرده است. اما باید دید میراث او به چه کسی خواهد رسید و این میراث دار با این مشکلات چگونه مواجه خواهد شد؟ همزمان باید یادآور شد که تاشکند محل زورآزمایی چند قدرت بزرگ بینالمللی برای اعمال تسلط بر کل آسیای مرکزی است. آمریکا، روسیه و چین در تمام این سالها هر کدام به شکلی درصدد یافتن جای پایی دایم در ازبکستان بودهاند... کریم اف مرده است اما تقریباً تمام کارشناسان مسایل منطقه بر این باورند که جانشینان احتمالی او بعید است کمترین تغییری در سیاستهای داخلی و خارجی ازبکستان به وجود آورند.
۱۶ شهریور ۱۳۹۵ - ۰۸:۰۶
کد خبر: 420022
محمد حسین جعفریان
نظر شما